Giếng ở phía trước làng, cách cổng làng một đoạn
Sâu nhất, thấp nhất cũng có nghĩa là nơi chứa đựng được nhiều nhất. Tôi chợt nghĩ: giếng là nơi sâu nhất của làng, theo cách nghĩ của Lão Tử thì cũng là nơi cao nhất. Giếng hình chữ nhật, ba cạnh là thành giếng, một cạnh còn lại xây bậc thang, đa số giếng làng đều hình tròn hoặc bán nguyệt. Giếng chỉ cho mà không bao giờ nhận, cho mà không bao giờ hết, cho đi rồi lại đầy.
Lần đó bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng và tôi nói nhiều về chuyện giếng, nói lan sang quẻ Tỉnh, quẻ Thủy Phong Tỉnh trong kinh Dịch (Tỉnh là giếng). Ông thủng thỉnh: Cậu đến muộn rồi, mùng ba tháng ba hằng năm là hội, mọi người trong làng cùng ra giếng Ngọc, làm lễ thau giếng, tát nước, thu dọn lòng giếng. Nhưng giếng như giếng ở làng Diềm (Bắc Ninh) thì duy nhất.
Đôi khi người ta cũng nên nghỉ ngơi, nên dừng lại để dọn mình, thu dọn lòng mình. Bất luận thế nào nếu nặng lòng quá với những gì đã qua, nếu cứ chứa chất mãi cho dù hay dở làm nó đầy thêm thì sống tiếp sao được? Lòng ai mà chả bừa bộn bộn bề chuyện này, chuyện khác, mỗi người mỗi phận, mỗi gia mỗi cảnh.
Bài và ảnh LÊ THIẾT CƯƠNG. Thỉnh thoảng người ta cũng nên nghỉ ngơi, nên dừng lại để dọn mình, quét dọn lòng mình là vậy. Giếng làng là huyệt đất tốt, hoặc để chấn yểm đất dữ cho làng bởi vậy giếng luôn có bệ thờ thần giếng.
Tuần trước tôi đi làng Diềm, không phải để nghe các liền chị ngoài tám mươi hát quan họ, tôi vào đình Diềm đàm đạo với ông từ. Cách đây 5 năm trong một lần Bắc du, bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng đi thăm làng Diềm, ông đứng soi mình xuống giếng Ngọc, nhìn bầu trời xanh lung linh trong đáy nước và thốt lên rằng: Hỡi ôi! Chả thể tìm được hình ảnh nào hay bằng cái giếng để nói về y đức.
Vì thế lòng giếng cũng là lòng làng, lòng người. Làng nào cũng có đình chùa, làng nào cũng có giếng, giếng làng, giếng đình, giếng chùa.
